Ruhittin SÖNMEZ

Uzunca bir süredir Suriye’de, ayı izinin kurt izine karıştığı, karmaşık bir durum var. Türkiye de bundan etkilendi, etkilenmeye de devam ediyor.

Türkiye, Cumhuriyet hükümetlerinin geleneksel dış politikasından farklı bir siyaset izleyince, alışılmış stratejik dostluklar sürdürülemez oldu.

Üstüne ABD’nin PKK/PYD yanında durması eklenince, ABD’den uzaklaşarak, Rusya ve İran’la yakınlaştı.

Erdoğan, Ruhani ve Putin’in birlikte yürüttüğü politikalar Astana Süreci ile olgunlaştı. Amaçları farklı olan ve birbirlerine güveni oldukça zayıf olan bu üç aktör Amerika karşısında bir blok gibi görünüyordu. Ama aslında bu üçlü Amerika’nın alacağa tavra göre kendisini garantiye almak ve yalnızlaşmaktan kurtulmak için, sahada pratik işbirlikleri yapmaya çalışıyordu.

Afrin’e askeri müdahale ile girişimiz Rusya’nın verdiği izin kapsamında ve bize açtığı hava sahası sayesinde olabildi. Afrin’e yaptığımız harekâta, Rusya kendi askerlerini çekerek ve Suriye’yi ikna ederek, destek verdi. Rusya bunları muhtemelen Türkiye’yi Batı blokundan koparmak için yapıyordu.

Amerika ile aramızda esen soğuk rüzgârlar bundan ibaret de değildi. ABD, Reza Zarrab dosyası’nı “Demokles’in kılıcı” gibi Erdoğan ve Türkiye’nin üstünde sallandırılmaya devam ediyordu.

Türkiye (tabii burada Türkiye yerine tek yetkili olan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da diyebiliriz) Astana Süreci ile ABD’nin karşı blokunda yer almakla kalmadı, Nükleer Santral işini Rusya’ya verdi. Rusya’dan S-400 füze savunma sisteminin tedariki ile ilgili anlaşma yaptı.

Bütün bunlar devam ederken ABD, İsrail ve İngiltere tarafından, Suriye yönetiminin (Esad rejiminin) kendi vatandaşlarına karşı kimyasal silah kullandığı iddiası gündeme hâkim oldu.

Bu ülkelerin Saddam döneminde Irak’a müdahale için attıkları yalana benzer bir durum olabilirdi. Nitekim Rusya, İran ve Suriye bu iddianın bir yalan olduğunu savunuyor.

Suriye temsilcisi Caferi BM Güvenlik Konseyi’nde, Suriye’nin elinde hiç kimyasal silâh olmadığını ancak Suriye’de çeşitli terör örgütlerinde kimyasal silah olduğunu söyledi. Terör örgütlerinin bu silahları edinmesi hususunda ABD, Katar, Türkiye ve Fransa’yı suçladı.

Türkiye bu olaydan sonra yine taraf değiştirdi. ABD, İsrail, İngiltere blokunun, “Esad kimyasal silah kullandı” iddiasını doğru kabul ederek, Suriye’ye müdahale bahanesine zemin hazırlayanların yanında saf tuttu.

Peki, bu arada ABD’nin PKK/PYD ile ittifak tavrında bir değişiklik oldu mu?

Bildiğimiz kadarıyla hayır.

ABD, Suriye’nin kuzeyinde Irak petrolünü Akdeniz’e taşıyacak bir “Kürt Koridoru” oluşturma projesini iptal etti mi?

Ve yine ABD, İsrail’in güvenliği için, Suriye’de bir Kürt devleti kurdurma emelinden vaz geçti mi?

Yine bildiğimiz kadarıyla hayır.

Öyleyse yalan olma ihtimali çok yüksek bir iddia yüzünden neden bir uçtan diğer uca savruluyoruz?

Böyle ABD ile Rusya arasında gidip gelen ittifak çabaları sürdürülebilir bir başarıyı getirebilir mi?

Bu tür politikalar her iki ülke ile de ilişkilerimizin bozulması sonucunu doğurabilir.

Tecrübeli devlet adamı İsmet İnönü “Büyük devletlerle ilişki kurmak, ayı ile yatağa girmeye benzer!” dermiş.

Türkiye şimdi bir değil en az iki ayı ile yatağa girmiş durumda.

Yara bere almadan bu yataktan nasıl kalkacağız? İşte şimdi bütün mesele bu.

**************************************

DÖRT LİRAYA DOLAR MI, (D)OLMAZ MI?

Bizim halkımız ekonominin gidişinin iyi olup olmadığını dolar ve avro kuru üzerinden anlar.

Döviz kuru artmıyorsa alım gücünün arttığını, her türlü ithal veya yerli malı daha ucuza alabildiğini tecrübe ile bilir.

Son günlerde hızlı bir devalüasyon yaşıyoruz. Türk Lirası hem Amerikan Doları (USD) ve hem de EURO karşısında değer kaybediyor.

Her gün kırılan rekorlardan biri de, bu yazının yazıldığı saatlerde kırıldı. 12 Nisan 2018 tarihi itibarıyla dolar/TL kuru 4,15 TL; Euro kuru 5,15 TL oldu.

Oysaki 2018 yılı için öngörülen dolar kuru 3,73 TL, 2020 için öngörülen ise 4,02 TL idi. Şimdiden 2020 yılında ulaşılacağı öngörülen kuru geçtik. Anlaşılan 2023 hedeflerine bu yıl içinde ulaşacağız.(!)

2023’ün büyüme, yatırım vb konularda hedeflerine şimdiden erişebilsek iyi de, kur konusunda tam tersine çok kötü bir durumdur.

Türk Lirası son 7 ayda yaklaşık %22 değer kaybetti. (Eylül 2017’de dolar kuru 3,40 TL idi.)

Bu şu demek diyerek, kişi başı milli gelir yaklaşık 2.000 USD eridi. Türkiye ekonomisi ise şu kadar küçüldü diye anlatsak halkımızın çoğu pek umursamaz.

Fakat hepimizin kesesini ilgilendiren tarafını söyleyelim: Aldığımız ithal mallarının tamamı bu oranda bizim için pahalandı.

Yerli malların içinde ithalat oranı yüzde 70 civarında olduğundan, yerli malların da bu orana yakın miktarda pahalandığını hissedeceğiz.

Tabii geliriniz Dolar veya Euro ile ise bu durum sizi etkilemez.

O zaman Başbakan kadar rahat olabilirsiniz. “Dolar dolsa ne olur, dolmasa ne olur?” diye anlamsız cümlelerle espri yapabilirsiniz?

“Doların artması bizim ekonomimizi etkileyecek bir şey değil” diyen Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi ile zeybek oynayabilirsiniz.

Geliriniz TL ise önünüzde iki seçenek var:

Ya Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “6 sıfırı attık, 1 milyona gittiğimiz tuvalet 1 liraya düştü” sözü ile rahatlayabilirsiniz. (Bu arada halkımızın bilmesinde fayda var, birçok ülkede mesela ABD’de umumi tuvaletler bedavadır.)

Ya da ayağınızı daha kısalan yorganınıza göre uzatır, harcamalarınızı kısarsınız.

Karar sizin.

Ruhittin SÖNMEZ

“Ezilenler özgürlüğe kavuşmaktan, ezenler ise ezme özgürlüğünü kaybetmekten korkar.”

Paulo Freire’nin (Ezilenlerin Pedogojisi kitabındaki) bu cümlesi ilk bakışta anlamsız gibi gelebilir. Tıpkı sosyal veya siyasi konularda bazı kişilerin veya grupların davranışlarının da bize anlamsız gediği gibi.

İşsiz, yoksul kesimlerin mevcut iktidara oy vermesini anlamakta güçlük çekiyoruz.

Maden faciasında 301 evladını kaybeden Soma’da iktidar partisinin oy kaybetmemesini yadırgıyoruz.

Şeker fabrikaları kapanan illerde, Suriyeli göçmen sayısının yerli sayısını geçtiği şehirlerde de benzer durumlarla karşılaşabiliyoruz.

Fındığı, pancarı, tütünü üretemediği için, hayvancılık yapamadığı için köylerden göçenlerin de mevcut ezilmişliklerine bir tepki, bir isyan duygusu içine girmediğini görüyoruz.

Meğer bu davranışların bir bilimsel açıklaması varmış.

Freire’nin mülksüzleştirilmişlerin “sessizlik kültürü” diye tanımladığı şeyi yaşıyoruz.

Freire, mülksüzleştirilmişlerin ekonomik, sosyal ve siyasi egemenliğin oluşturduğu ortamın birer ürünü olduğunu tespit etmiş.

Bu kitle gereken bilgi ve donanıma sahip olmadıklarından, bir eleştirel farkındalık gösteremiyor.

12 milyon insanın sosyal yardım ile geçindiği Türkiye, OCED ülkeleri içinde en yüksek işsizlik oranına sahip. Ama 16 senedir ülkeyi yöneten AKP en yüksek oyu bu kitlelerden alıyor. Çünkü bu kitleler kendilerini yoksulluğa iten iktidar için eleştirel farkındalık içinde değil. Hatta minnet duygusu içinde. Bir kısmı “celladına âşık olma sendromu” içinde.

Buna karşılık ezenler, kendilerine karşı çıkanları hapse attırarak, mallarına el koyarak, ekonomik olarak çökerterek, medya yoluyla itibarsızlaştırarak en acımasız yöntemleri kullanarak ezme özgürlüğünü doyasıya yaşamaktalar.

Sadece ezme özgürlüğü değil, “günah işleme özgürlüğünü” de yaşamanın dayanılmaz hafifliği içindeler.

*************************************

KURALI EZEN KOYAR, EZİLEN UYAR

“Ezen ile ezilen arasındaki ilişkinin temel unsurlarından biri kural belirlemedir. Ezen, kural belirleyen yani seçimini dayatandır.

Ezilenlerin davranışı ise belirlenmiş davranıştır, ezenin ilkelerini izler. Aslında onlara özenirler, yakaladıkları ilk fırsatta ezme yarışında efendilerini geçer.”

“Ezenler için sadece tek bir hak vardır; kendilerinin barış içinde yaşama hakkı. Buna karşılık ezilenlerin hakkı ise hayatta kalmaktır.

Onlar için daha fazlasına sahip olmak kişinin devredilemez bir hakkıdır, onların kendi ‘çabaları’, ‘riskleri göze alma cesaretleriyle’ elde ettikleri bir haktır. Eğer ötekiler daha fazlasına sahip değilse, bu onların beceriksiz ve tembel olduklarındandır, en kötüsü de hâkim sınıfın ‘cömert jestlerine’ karşı gösterdikleri mazur görülmesi imkânsız nankörlüktür.”

İleri teknolojili toplumumuzda da bizler nesneler haline getirilebiliyoruz ve yeni bir tür “sessizlik kültürüne” gömülmüş hale geliyoruz.

Fakat çok da ümitsiz olmamak gerekiyor.

Çünkü Freire’nin tecrübelerle desteklenmiş tezine göre, ne kadar “cahil” veya “sessizlik kültürüne” gömülü olursa olsun, her insanın eleştirel bakma yeteneği vardır.

Yeter ki uygun araçlar sağlansın.

Tamam da, “bu uygun araçlar ne olabilir?” sorusuna cevap bulmak zorundayız.

“İnsanlarda toplumsal bilinci ve eleştirel düşünme yeteneğini geliştirip, toplumsal katılımı kolaylaştıran” bir eğitim sistemi olsaydı, uygun araç olabilirdi.

*************************************

EN UYGUN ARAÇ SOSYAL MEDYA OLABİLİR

Konu Türkiye olunca, (İpsos’un son araştırmasına göre) yüzde 35’i hiç kitap okumayan, yüzde 44’ü hiç sinemaya gitmeyen bir toplumdan bahsediyoruz.

Eğitim sistemimiz eleştirel düşünceye değil, ezberciliğe dayanıyor. Yine de okuyan ile hiç okumayanlar arasında ciddi bir eleştirel bakış alışkanlığı farkı olduğunu kabul etmemiz lazım.

“Okuma oranı arttıkça beni hafakanlar basıyor, ben her zaman cahil halka güvendim” diye cehaleti öven Rektör Yardımcısı Profesör eleştirel düşünce yeteneğinden rahatsız olan bir zihniyetin temsilcisidir. Bu adamı Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) Denetleme Kurulu üyeliğine atayan zihniyetin yönettiği üniversitelerden eleştirel düşünce çıkabilir mi?

Nüfusumuzun yüzde 61’i televizyonda haber ve haber programlarını izliyor, yüzde 23’ü de siyaset ve tartışma programlarını seyrediyor. Fakat bu yayınları yapan medyanın yüzde 90’ı iktidarın güdümünde. Bunların eleştirel bakma yeteneğini körelten etkileri var.

Vatandaşlarımızın sadece yüzde 16’sının pasaportu var. Dünyayı tanıma oranımız düşük. Yine de dış dünyayı tanıyanların görmeyenlere bilgi nakletmesi eleştirel bakışa katkı sağlar.

Fakat vatandaşlarımızın yüzde 90’ı akıllı telefonları ile internete bağlanıyor. Telefonu, bilgisayarı veya tabletinden sosyal medyayı kullananların oranı yüzde 90’ın üzerinde.

Toplumumuz Cumhuriyet mitingleri gibi kitle hareketlerini, meşru sokak hareketlerini, yürüyüş, protesto gibi eylemleri yapamaz hale geldi.

Vatandaşlarımız eskiden söylemese de söylenirdi. Artık söylenmeye dahi korkuyor.

İnsanımızın sesini ve sözünü yükseltebildiği tek mecra sosyal medya gibi görünüyor. Sosyal medyada temkinliler ve korkaklar var ama cesurların ve pervasızların sayısı daha fazla. Hatta aykırı olanların oranı hayli yüksek.

Bu mecranın çeşitli sıkıntıları ve riskli yönleri olduğunu biliyorum.

Buna rağmen, mevcut şartlarda, toplumumuzun geniş kesimlerine eleştirel bakış yeteneği kazandırabilecek tek alan olarak sosyal medyaya güveniyorum.

Av. Ruhittin SÖNMEZ

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “İslam’ın güncellenmesinin gerektiğini” söylediği sözleri epeyce ses getirdi.

Türkiye o kadar hızlı gündem değiştiriyor ki bu konu da kısa sürede tedavülden kalkabilir.

Oysaki “İslam’ın güncellenmesi” çok boyutlu ve hayati bir mesele. Siyasi gündemin kısır konuları gibi birkaç günde tüketilmesi doğru değil. Enine boyuna tartışılması gerekir.

NE DEDİ?

Cumhurbaşkanı Erdoğan Dünya Kadınlar Günü toplantısında yaptığı konuşmada şunları söyledi:

“Bunlar ya bu asırda yaşamıyorlar, çok farklı bir dünyada yaşıyorlar. Çünkü İslam’ın güncellenmesinin gerektiğini bilmeyecek kadar da aciz bunlar. Siz İslam’ı 14 asır öncesi hükümleri ile bugün uygulayamazsınız. Beni birçok hocaefendi tefe koyacak o ayrı mesele. Rabbim bizi tefe koymasın.”

“Birisi bakıyorsunuz sünneti, öbürü bakıyorsun icmaı tartışıyor. Ya bırak bu işleri, aslolan mukaddes kitabımız Kuran’dır. Kuran’a ters değilse mesele bitmiştir.”

YA BAŞKASI SÖYLESEYDİ…

Eğer bu sözü söyleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan yerine bir başkası olsaydı, Erdoğan’ın mahallesindeki “dindar” kesim bu sözü söyleyeni anasından doğduğuna pişman ederdi.

Hatırlayınız. Rahmetli Yaşar Nuri Öztürk büyük cesaretle yüzyıllar öncesinin fıkıhçılarının yorumları yerine, önce “Kur’an’daki İslam’ın” esas alınması gerektiğini söylüyordu. Hadislerin sahih olup olmadığını değerlendirmek için rivayet zincirinin sağlamlığı kriterinin yeterli olmadığı, Kur’an hükümleri ile uyumlu olup olmadığına bakılması gerektiğine dair görüşlerini anlatıyordu.

Bunların üzerine Yaşar Nuri Hoca’ya ve benzer görüşte olan ilahiyatçılara cemaat ve tarikat mensuplarından yapılan saldırılar, haksız ve seviyesiz iftiralar akıllardadır.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Siz İslam’ı 14 asır öncesi hükümleriyle kalkıp da bugün uygulayamazsınız; böyle bir şey yok.”

“Birisi bakıyorsunuz sünneti, öbürü bakıyorsun icmaı tartışıyor. Ya bırak bu işleri, aslolan mukaddes kitabımız Kuran’dır. Kuran’a ters değilse mesele bitmiştir” sözleri Yaşar Nuri Hoca’nın sözünden daha radikal değil mi?

Hazreti Ali, “söyleyene değil, söylenen söze bak” demiş.

Bizim dinidarlar bu sözü de ters anlamış olmalı. Söylenene değil, söyleyene bakıyorlar.

GÜNCELLEME, REFORM, TECDİT

İslam’ın güncellenmesi yeni bir kavram. Yeni olduğu için de İslam’ın “tecdit” veya Hıristiyanlığın “reform” kavramlarıyla eş anlamlı sayılmaya müsait.

Rasim Özdenören’in cümleleriyle izah edelim: “İslam’ın tecdit hareketi Hristiyanlığın reform hareketinden farklıdır.

Reform yeniden biçimlendirme anlamına geliyor. Dinin yeniden biçimlendirilmesi onun hükümlerine müdahale etmeyi gerektirir.

Oysa İslam’da tecdit (yenileme) hareketi reformdan tümüyle ayrı bir anlam taşır. İslami hükümlerin çeşitli görüş açılarıyla yorumlanması çeşitli içtihatların, dolayısıyla mezhep farklılıklarının ortaya çıkmasına yol açmıştır. İçtihadın (yorum) önü daima açıktır.

Yorumların kendisinin herhangi bir kutsallığı söz konusu değil… Kutsal olan Kur’an’da ve Sünnet’te mevcut olan kurallardır. Onların değiştirilmesi söz konusu olmaz. Onların yeniden yorumlanmasının önü ise açıktır…

Reform, dine karışmış olan bidatleri dinde içselleştirme maksadına yöneliktir.

(Mesela dinde haram olan bir eylem yaygınlaşmışsa dinin kuralını değiştirip haram olmaktan çıkarmak reformdur. Bu bana “fiili durumu hukukileştirmek” ifadesini hatırlatıyor. RS)

İslam, dinin hükmüne göre insanın kendini değiştirmesini öngörüyor, yoksa dinin hükmünü kendine göre değiştirmeyi değil…”

Cumhurbaşkanı da, sözcüsü de Mecelle’nin “Zamanın değişmesiyle hükümlerin değişmesi inkâr olunamaz” maddesini gerekçe gösterdiler.

Ben Cumhurbaşkanının sözünü İSLAM’IN KAVRAMLARININ VE YORUMLARININ GÜNCELLENMESİ talebi olarak değerlendirmek istiyorum. Bu anlamı ile cümleyi doğru buluyorum.

******************************

ENDİŞEM

Anayasa kurallarına ve Anayasa Mahkemesi kararlarına bile uymayan bir kişinin hukuki durumu fiili duruma uydurma alışkanlığını, din kuralları konusunda da yapmasından endişe etmiyor değilim.

Bu endişemi besleyen gerekçelerim de var:

Partisi içindeki “Bakara-makara” geyiği ile Kur’an ayetiyle alay edenlere bir yaptırım uygulamadığı gibi bir tek kelime uyarısı dahi olmadı.

Kendisini “Allah’ın bütün sıfatlarını taşıyan” diye tanımlayan Ak Partili milletvekiline de, ‘Siyasi liderimize dokunmak ibadet etmek yerine geçer’  diyen siyaset arkadaşına da bir tepkisi olmadı.

Nasılsa Diyanet İşleri Başkanları bile bir başka artık. Kendisine tahsis edilen 1 milyonluk makam aracı için “İbret-i âlem olsun diye o aracı iade edeceğiz” diyen Diyanet İşleri Başkanı, Cumhurbaşkanı aksini talimat verince sus pus oluyor. Üstüne bir de 4 milyonluk araç tahsisini kabul ediyor.

Her türlü hukuksuzluk olduğunda hukuk fakültelerinden, dinin en yanlış yorumlarına karşı İlahiyat Fakültelerinden bir ses çıkmıyor.

“Yolsuzluk hırsızlık değildir” diye yolsuzlukları sevimlileştiren, vakıflar üzerinden yürütülen rüşvet mekanizmasına kılıf fetvaları üreten hocalar bulabiliyor.

Bunların yapacağı bir güncellemenin “İslam’da reformu” bile aratacağından, dinimizi hepten yozlaştıracağından endişe ediyorum.